Flaga – to symbol państwowości. Ukazywanie przynależności narodowej poprzez barwy na fladze jest powszechnie stosowanym kodem między ludźmi na globie ziemskim. W wielu państwach święto flagi już od dawna znalazło swoje miejsce w kalendarzu.
Podstawowym aktem prawnym regulującym polskie symbole narodowe jest Ustawa z dnia 31 stycznia 1980 r. o godle, barwach i hymnie Rzeczypospolitej Polskiej oraz o pieczęciach państwowych (Dz. U. 1980 Nr 7 Poz. 18 z późniejszymi zmianami, tekst jednolity). Ustawa powyższa wielokrotnie była nowelizowana. Jedną z najpoważniejszych zmian było wprowadzenie Święta Flagi. Zapoczątkował je poselski projekt z 15 października 2003r., który zakładał ustanowienie Dnia Flagi RP w dniu 2 maja. Z inicjatywą wystąpili posłowie Platformy Obywatelskiej. W trakcie prac nad zmianami legislacyjnymi senatorowie zaproponowali poprawkę dotyczącą wprowadzenia święta Orła Białego. Jednak poprawkę tę Sejm odrzucił i uchwalono Dzień Flagi Rzeczypospolitej Polskiej. W ustawie z dnia 20 lutego 2004r. o zmianie ustawy o godle, barwach i hymnie Rzeczypospolitej w dodanym artykule 6a dzień 2 maja został ustanowiony Dniem Flagi Rzeczypospolitej Polskiej.
Ustanowienie dnia 2 maja świętem miało swoje uzasadnienie w historii. 2 maja był dniem w Rzeczypospolitej Ludowej obowiązkowego zdejmowania flagi po Święcie Pracy, z uwagi na zakaz obchodzenia rocznicy uchwalenia Konstytucji 3 Maja. Ustawa o dniach wolnych od pracy z 18 stycznia 1951 roku znosiła trzeciomajowe święto. Powodów było kilka. Święto Konstytucji 3 Maja tradycyjnie wiązało się z walką Polaków o niepodległość od zaborów podczas rządów komunistycznych w Polsce. W tym dniu odbywały się akcje protestacyjne, manifestacje, upominanie się o wolność i państwowość. Ponadto Dzień 3 maja od 1920 roku stał się oficjalnie ogólnopolskim świętem religijnym, gdyż Kościół Katolicki obchodzi w tym dniu uroczystość Najświętszej Maryi Panny Królowej Polski. W ten sposób od 2004 roku w Polsce – dzień zdejmowania flagi stał się dniem jej uhonorowania. W tym dniu przypada też rocznica z okresu II Wojny Światowej, gdy w 1945r. została przez polskich żołnierzy zawieszona w Berlinie flaga biało – czerwona, symbolicznie kończąc epokę okupacji nazistowskiej. W dniu 2 maja przypada także Dzień Polonii i Polaków za granicą.
Dzień ten jest świętem coraz bardziej docenianym i towarzyszą mu wyjątkowe obchody. Uczące się szacunku do flagi dzieci w okolicy tego święta, przygotowują uroczystości w przedszkolach i szkołach. Podstawa programowa wychowania przedszkolnego dla przedszkoli, oddziałów przedszkolnych w szkołach podstawowych oraz innych form wychowania przedszkolnego nakłada osiągnięcie między innymi celu edukacyjnego w postaci znajomości godła i flagi Polski przez dzieci. (Załącznik do Rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej z dnia 23 grudnia 2008r., Dziennik Ustaw z dnia 15 stycznia 2009r. Nr 4, poz. 17).
Święto flagi obchodzimy czynnie wyrażając nasz szacunek do symbolu narodowego. Flagi powiewają na naszych domach, blokach. Odbywają się różne uroczystości i artystyczne występy. Społeczne zaangażowanie szczególnie widać poprzez różnego rodzaju akcje. Przykładem są biegi flagi, które odbywają się między innymi w Kaliszu, Darłowie, Nowogrodzie Bobrzańskim. Przykładowe projekty związane z flagą, to: flaga z biało – czerwonych parasolek uniesionych przez 500 osób w Bytomiu w 2009r.; ogromna flaga o wymiarach 100 metrów na 3 metry szerokości niesiona w Poznaniu w 2010r.; flaga z białych i czerwonych kartek podniesionych przez ponad 600 osób w Świnoujściu w 2011r. Flagą wyrażamy emocje nie tylko w dni tego święta. Przykładem jest lato 2012 roku, czyli czas sportowej rywalizacji państw w Mistrzostwach Europy w piłce nożnej. Obywatele wszystkich biorących udział państw mają swoje flagi na ubraniach, w rękach, na samochodach, wymalowane barwy kraju na twarzach. Polscy kibice w trakcie meczu rozłożyli na rękach flagę narodową o wymiarach 53 metry na 30 metrów, co dało ok 1,6 tysiąca metrów kwadratowych. Jest to dowód na duże społeczne i spontaniczne zaangażowanie w budowanie odrębności narodowej.
Szczegółowe wskazówki dotyczące postępowania z flagą państwową:
- na fladze nie wolno umieszczać ani przyczepiać do niej żadnego znaku, litery słowa, liczby, czy jakiegokolwiek rysunku;
- gdy flaga jest wywieszona, powinna zajmować pozycję uprzywilejowaną;
- flaga powinna być tak umieszczana, aby nie dotykała podłoża, podłogi lub nie była zamoczona w wodzie;
- flaga powinna być zabezpieczona przed zniszczeniem, zerwaniem lub upadkiem na ziemię;
- podczas ulewy lub przy bardzo silnym wietrze flagę należy zdjąć lub, jeżeli musi być wywieszona (np. podczas wizyty oficjalnej) należy dbać, aby nie uległa zniszczeniu lub zerwaniu. O ile do tego dojdzie, należy ją bezzwłocznie zdjąć;
- flaga powinna być wciągana na maszt i opuszczana w sposób energiczny, a jeżeli podczas jej podnoszenia jest wykonywany hymn, tempo podnoszenia flagi należy dostosować do czasu wykonywania hymnu (zacząć i skończyć jednocześnie);
- jeżeli flaga RP jest umieszczona na pojeździe, powinna znajdować się po jego prawej stronie;
- jeżeli flaga jest umieszczona na podium mówcy, powinna znajdować się na prawo od mówcy; zwróconego twarzą do słuchaczy lub płasko na ścianie, nad mówcą lub za nim;
- po przecięciu wstęgi w barwach państwowych z okazji uroczystości otwarcia jakiegoś obiektu lub odsłonięcia pomnika, wstęgę należy zabezpieczyć, aby nie upadła na ziemię, nie leżała na ziemi, ani nie była deptana;
- jeśli używa się flagi do przykrycia posągu lub pomnika podczas uroczystości jego odsłaniania, nie można dopuścić, aby flaga upadła na ziemię;
- w przypadku ogłoszenia żałoby narodowej flagę wywiesza się opuszczoną do połowy masztu w ten sposób, że podnosi się jq do samej góry, a następnie opuszcza do połowy masztu. Przy jej zdejmowaniu podobnie, należy najpierw podnieść ją do samej góry następnie opuścić całkowicie. Jeżeli nie ma takiej możliwości (brak masztu) żałobę można wyrazić wywieszając czarną flagę na pozycji na lewo od flagi państwowej lub poprzez przymocowanie do drzewca czarnej wstęgi;
- instytucja odpowiedzialna za organizację obchodów, podczas których używane sq flagi z papieru, powinna zapewnić odpowiednie warunki do ich zebrania po zakończeniu uroczystości oraz odpowiedniego zniszczenia. Flagi nie powinny być wyrzucane do śmietnika ani rzucane na ziemię.
Eksponowanie flagi RP z innymi flagami, np. organizacji krajowych, innych krajów lub organizacji międzynarodowych:
- jeżeli wraz z flagą RP eksponowane są flagi różnych krajów i organizacji, maszty powinny być tej samej wysokości;
- flaga RP powinna być podnoszona jako pierwsza i opuszczana jako ostatnia;
- flaga państwowa nie powinna być wywieszana na jednym maszcie lub drzewcu razem z inną flagą lub flagami;
- jeżeli flaga państwowa jest eksponowana w jednej linii z innymi flagami (np. samorządowymi) lub flagami innych krajów, powinna zajmować pozycję uprzywilejowaną, tj. skrajną na prawo;
- flagi organizacji międzynarodowych (np. Unia Europejska lub NATO) nie mają statusu flag państwowych i powinny zajmować drugie miejsce w stosunku do flagi państwowej, tj. po lewej stronie;
- flaga Unii Europejskiej powinna być wywieszona na stałe na budynkach, w których mieszczą się siedziby agend UE oraz na granicach stanowiących granicę zewnętrzną UE. W innych miejscach flaga UE może być wywieszana w dniach wyborów do Parlamentu Europejskiego, oficjalnych wizyt z udziałem przedstawicieli Unii Europejskiej oraz 9 maja, w Dniu Europy. Ponadto, w celach informacyjnych, flaga UE może być wywieszana na jednostkach realizujących programy unijne;
- zasady umieszczania większej liczby flag:
– dwie flagi oraz cztery I więcej: pozycja uprzywilejowana skrajna I po prawej stronie (flaga RP powinna być po prawej stronie, następnie flagi gości umieszczone wg nazw państw w porządku alfabetycznym – w języku polskim, angielskim, francuskim lub innym, zależnie od okoliczności);
– trzy flagi: pozycja uprzywilejowana w środku, drugie miejsce po prawej stronie, trzecie po lewej (np. flaga gospodarza w środku, flaga gościa po prawej stronie, flaga organizacji międzynarodowej, np. UE, po lewej stronie).
– gdy flaga państwowa jest umieszczona przy ścianie z inną flagą na skrzyżowanych drzewcach flaga, RP powinna być umieszczona po prawej stronie, a jej drzewce powinno być umieszczone przed drzewcem drugiej flagi.
Zasady dobrej praktyki dla obywateli
- Wywieszajmy flagi, aby uczcić ważne uroczystości, rocznice i święta państwowe.
- Flagi możemy wywieszać również wówczas, kiedy chcemy uczcić ważne wydarzenia naszego życia prywatnego. Tak robi się w wielu krajach.
- Flaga z godłem nie powinna być używana przez obywateli, ponieważ jest zastrzeżona wyłącznie dla grup podmiotów określonych w ustawie (placówki dyplomatyczne, lotniska, samoloty cywilne podczas lotów za granicą, kapitanaty portów, na statkach morskich).
- Flaga, która wywieszamy powinna być czysta, wyprasowana.
- Wywieszona flaga powinna być przymocowana w taki sposób, aby nie uległa zerwaniu, np. przywiązana lub przymocowana pinezką do drzewca.
- Flaga powinna być tak umieszczana, aby nie dotykała podłoża, podłogi lub nie była zamoczona w wodzie.
- Jeżeli flaga zaplącze się dookoła drzewca, trzeba ją rozplątać. Zaplątana flaga nie jest ozdobą.
- Jeżeli flaga jest w stanie nie nadającym się już do użytku, powinna być zniszczona w sposób godny, najlepiej przez spalenie lub pocięcie w taki sposób, aby rozdzielić barwy.
- Flaga z papieru używana podczas różnego rodzaju uroczystości, nie powinna być porzucona, wyrzucona na śmietnik, ale zniszczona w sposób godny.
- Podczas ceremonii podnoszenia albo opuszczania flagi, lub gdy flaga jest niesiona podczas pochodu, przemarszu, przeglądu, wszystkie osoby, z wyjątkiem tych, które są w mundurach, powinny być zwrócone twarzą do flagi i przyjąć postawę wyprostowana.
- Nie wywiesza się godła ani flagi, jeżeli są one brudne, podarte, spłowiałe lub pomazane.
- Flagi opuszczamy do połowy masztu tylko w szczególnych, określonych sytuacjach (żałoba).
- Drzewce lub maszt flagi przeznaczone są tylko do tego celu, nie umieszcza się na nich żadnych dekoracji anim znaków reklamowych.
- Na godle ani fladze nie należy umieszczać jakichkolwiek napisów, rysunków, znaków, liter, obrazków.
- Pamiętajmy, że flaga lub barwy wywieszane „do góry nogami” nie symbolizują już państwa polskiego.
- Trzeba zwracać uwagę na właściwa kolejność barw, jeżeli umieszczane są pionowo, kolor bały powinien znajdować się po lewej stronie płaszczyzny oglądanej z przodu.
- Osoby z umieszczonym na ubraniu wizerunkiem godła lub flagi powinny o tym pamiętać i zachowywać się godnie.
- Artystyczne przetworzenia wizerunków flagi lub godła nie mogą ich ośmieszać.
- Symboli państwowych nie umieszcza się na chusteczkach, serwetkach lub innych przedmiotach przeznaczonych do okresowego użycia i następnie wyrzucanych.
- Niedopuszczalne jest niszczenie lub uszkadzanie godła lub flagi ani niegodne zachowanie przy symbolach.
- Podczas wykonywania lub odtwarzania hymnu państwowego obowiązuje zachowanie powagi i spokoju oraz zdjęcie nakrycia głowy (mężczyźni).
- Nie należy nadużywać symboli państwowych podczas akcji protestacyjnych organizowanych przez grupy zawodowe lub społeczne, jeżeli nie jest to związane z walką o dobro całego narodu.
- Symbole państwowe innych państw należy traktować z takim samym szacunkiem, jakiego oczekujemy od innych w stosunku do polskich symboli państwowych.